शोधून शोधून अती मी थकले

>> प्रसाद ताम्हणकर

एआयवर आधारलेले Facial recognition अर्थात चेहरा ओळखण्याचे तंत्रज्ञानदेखील कधी कधी भन्नाट गंमती घडवत असते. एका स्कॉटिश फुटबॉल टीमने नव्या तंत्रज्ञानाची कास धरायचे ठरवले आणि मानवी कॅमेरामनच्या जागी एआय तंत्रज्ञानावर आधारित कॅमेरे सज्ज केले. मानवी बेहरा जसा ट्रॅक केला जातो, अगदी त्याच तंत्रज्ञानाने हे कॅमेरे फुटबॉलचा मागोवा घेणार होते. म्हणजेच बॉल जसा आणि जिथे फिरेल त्याचा वेध घेत कॅमेरे त्या त्या दिशेला वळणार होते. या अनोख्या तंत्रज्ञानाने फुटबॉल रसिकांची पर्वणी होणार असा अंदाज होता. मात्र जे काही सामन्यादरम्यान घडले ते विनोदी नाटकापेक्षा कमी नव्हते. फुटबॉलचा वेध घेणाऱ्या या कॅमेऱ्याच्या कृपेने टीव्हीवर सामना पाहणाऱ्या रसिकांना निम्मा सामना बघता आला नाही कारण हे कॅमेरे अनेकदा पंच असलेल्या एका व्यक्तीच्या गरगरीत टकलाला फुटबॉल समजत होते आणि तो पंच धावेल तिकडे त्याचे टक्कल ट्रॅक करून तेच सतत पड़द्यावर दाखवत होते. शेवटी वैतागलेल्या काही प्रेक्षकांनी टीमच्या व्यवस्थापनाला फोन करून एक तर प्रक्षेपण थांबवा किंवा त्या पंचाला तरी टोपी घालायची विनंती करा, अशी साद घातली. काही वर्षापूर्वी अ‍ॅमेझॉनच्या vaunted facial recognition softwareने त्यांच्याकडील काही राजकीय पक्षांच्या सदस्यांचे चेहरे खतरनाक गुन्हेगारांच्या चेहऱ्याशी मिळतेजुळते असल्याचे दाखवले होते. त्यावेळीदेखील हे प्रकरण बरेच चर्चेत आले होते. या सॉफ्टवेअरने केलेल्या या गंभीर चुकीवर बराच ऊहापोह झाला होता. अनेक संस्थांनी हे सॉफ्टवेअर नक्की करो काम करते, चेहरा स्कैन करण्यासाठी आणि तो दुसऱ्या चेहऱ्याशी पडताळण्यासाठी काय कसोटधा वापरल्या जातात, हे निष्कर्ष चुकीचे येण्याचे कारण काय असावे हे शोधण्यासाठी अनेक चाचण्या घेतल्या होत्या