भारतात गॅस्ट्रोएंट्रोलॉजिकल आजाराची वाढती समस्या एक आव्हान

भारतातील लोकसंख्या आणि जीवनशैलीतील बदल तसेच खाण्यापिण्याच्या सवयीमुळे गॅस्ट्रोएंट्रोलॉजिकल रोग हा गंभीर जन आरोग्य समस्या बनला आहे. या आजारात गॅस्ट्रोओसोफेजियल रिफ्लिक्स डिजीज (जीआयआरडी) आणि इरिटेबल बाऊल सिंड्रोम (आयबीएस) सारख्या रोगांपासून इन्फ्लेमेटरी बाउल डिजीज (आयबीडी), लिव्हर रोग आणि गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल कँसर सारख्या गंभीर विकारांचा त्यात समावेश आहे. या विकारांची वाढती प्रचलितता यांच्या जोखीम घटकांच्या अधिक चांगल्या समजुतीची आणि या आव्हानाला तोंड देण्यासाठी आवश्यक असलेल्या आरोग्य सेवा प्रतिसादांची आवश्यकता अधोरेखित करते.

भारतातील गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिकल आजारांमधील वाढ शहरीकरण, आहार बदल आणि बदलत्या जीवनशैलीच्या पद्धतींशी संबंधित आहे. सुमारे 20 टक्के शहरी लोकसंख्या GERD (गॅस्ट्रोइसोफेजियल रिफ्लक्स डिसीज) च्या समस्यांनी ग्रस्त आहे. त्यामुळे लठ्ठपणा, मधुमेह, उच्च-फॅट असलेले आहार आणि स्थिर जीवनशैली आदी कारणीभूत आहेत. IBS (इरिटेबल बॉवेल सिंड्रोम) सुमारे 4 टक्के ते 22 टक्के लोकांना प्रभावित करते. त्यामुळे तणाव, आहार आणि आतड्यातील सूक्ष्मजीव यासारख्या घटकांचा प्रभाव असतो. दरम्यान, IBD (इन्फ्लेमेटरी बॉवेल डिसीज), ज्यामध्ये क्रोहन रोग आणि अल्सरटिव कोलाइटिस यासारखे आजार समाविष्ट आहेत. विशेषत: शहरी भागात या आजारांचं प्रमाण मोठ्या प्रमाणात आहे, ज्याची घटना दर 6 ते 15 प्रति 100,000 आहे. हिपॅटायटीस बी आणि सी, मद्यपान-संबंधित यकृत रोग आणि नॉन-अल्कोहोलिक फॅटी लिव्हर डिसीज (NAFLD) यांसारखे यकृत रोगांचा यात समावेश आहे ही चिंताजनक बाब आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या अंदाजानुसार भारतात सुमारे 4 कोटी लोक हिपॅटायटीस बीच्या दीर्घकालीन संक्रमणाने ग्रस्त आहेत. शिवाय, भारतात जागतिक स्तरावर सर्वाधिक गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल कर्करोगाचा दर आहे. तंबाखू सेवन, आहार पद्धती आणि हेलिकोबॅक्टर पायलोरी संक्रमणशी संबंधित असणारा पोट आणि अन्ननलिकेचा कर्करोगही भारतात मोठ्या प्रमाणात आहे.

पाश्चात्य आहारांचा परिणाम

हा आजार वाढण्यासाठी अनेक गोष्टी कारणीभूत आहेत. अन्न, साखर आणि प्रक्रिया केलेल्या पदार्थांनी भरलेल्या पाश्चात्य आहाराकडे झुकणे यासारख्या अनेक घटकांमुळे हा रोग वाढत आहे. जीईआरडी आणि आयबीडी सारख्या स्थितींशी हे संबंधित आहे. शहरीकरणामुळे शारीरिक हालचाली कमी झाल्या आहेत, ज्यामुळे मधुमेह, लठ्ठपणा आणि संबंधित आतड्याशी संबंधित विकार वाढले आहेत. याव्यतिरिक्त, शहरी वातावरणातील वाढत्या तणावाच्या पातळीचा आयबीएस आणि इतर कार्यात्मक आतड्याच्या विकारांच्या वाढत्या प्रादुर्भावाशी संबंध आहे. अस्वच्छता आणि स्वच्छता पद्धती आतड्याच्या संसर्गांचा धोका वाढवतात, ज्यामुळे संभाव्य दीर्घकालीन स्थिती निर्माण होऊ शकते.

भारतामध्ये या आजारांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी आरोग्यसेवा सुविधांपुढे मोठे आव्हान आहे. शहरी भागात सामान्यतः चांगल्या आरोग्य सुविधा उपलब्ध असतात, परंतु ग्रामीण भागात अनेकदा स्पेशल वैद्यकीय सेवांचा अभाव असतो, ज्यामुळे निदान आणि उपचार विलंब होतात. याव्यतिरिक्त, गॅस्ट्रोएंटेरोलॉजिकल आजारांविषयी जनजागृतीचा अभाव आहे. त्यामुळे लवकर निदान होत नाही आणि उपचारात अडथळा येतो. नागरिकांना या आजाराची लक्षणे आणि प्रतिबंधात्मक उपाययोजनांबद्दल माहिती देण्यासाठी शैक्षणिक उपक्रम आवश्यक आहेत.

अनेक उपाय करणं शक्य

गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल आजार रोखण्यासाठी अनेक उपाय योजना करता येतात. लक्षणांविषयी, प्रतिबंधात्मक उपाय आणि तात्काळ वैद्यकीय सल्ला घेण्याच्या आवश्यकतेवर लक्ष केंद्रित करणाऱ्या जनजागृती मोहिमांमुळे हा आजार कमी होऊ शकतो. टेलिमेडिसीन आणि मोबाइल हेल्थ युनिट्सद्वारे, विशेषतः ग्रामीण भागात आरोग्यसेवा पूरवठ्यात सुधारणा घडवून आणता येऊ शकते. नोंदणी आणि देखरेख प्रणाली स्थापन करून संशोधनात वाढत्या गुंतवणुकीमुळे या स्थितींचे समज आणि व्यवस्थापन सुधारेल. पोषण, शारीरिक हालचाल आणि तणाव व्यवस्थापनावर केंद्रित सार्वजनिक आरोग्य उपक्रमांद्वारे निरोगी जीवनशैली प्रोत्साहित करणे संबंधित जोखिम घटकांना कमी करण्यास मदत करू शकते.

भारतातील गॅस्ट्रोएंटेरोलॉजिकल आजारांचे परिदृश्य आव्हाने आणि संधी या दोन्हीं गोष्टी मांडते. या स्थितींच्या प्रचलितपणा आणि परिणामांची ओळख करून घेणे, आरोग्यसेवा सुविधांमध्ये सुधारणा करणे आणि सार्वजनिक जागृती वाढवणे यांद्वारे भारत या आजारांना रोखण्याच्या आणि सर्वसामान्य आरोग्य परिणामांमध्ये सुधारणा करण्याच्या दिशेने काम करू शकतो. आरोग्य व्यवसायिक, धोरण निर्धारक आणि समुदायांमधील सहकार्यपूर्ण प्रयत्न अधिक निरोगी भविष्य घडवण्यासाठी आवश्यक आहेत.

युट्यूबच चॅनलवर खास कार्यक्रम

गॅस्ट्रोंटेरॉलॉजिकलच्या मुद्द्यांवर गहन चर्चा करण्यासाठी टीव्ही9 डीजिटलने एका विशेष कार्यक्रमाचं आयोजन केलं आहे. दिल्ली-एनसीआरच्या सर्वोदय हॉस्पिटलमधील गॅस्ट्रोएंटरोलॉजी विभागाचे संचालक आणि एन्डोस्कोपी विभागाचे प्रमुख डॉ. कपिल शर्मा या चर्चेत मुख्य वक्ते म्हणून आपले विचार मांडणार आहेत. डॉ. शर्मा हे आधुनिक एन्डोस्कोपी तंत्रज्ञानाचे विशेतज्ज्ञ चिकित्सक आहेत. त्यांना या क्षेत्रातील 20 हून अधिक वर्षाचा अनुभव आहे.

या चर्चा सत्रातून गॅस्ट्रोंटेरॉलॉजिकल मुद्दे, आजाराची कारणे, त्याबाबतची खबरदारी आणि उपलब्ध आरोग्य चिकित्सा सहायता आदी महत्त्वाचे विषय कव्हर केले जाणार आहेत. ही अत्यंत महत्त्वाची चर्चा TV9 नेटवर्कच्या YouTube चॅनलवर पाहा.

या कार्यक्रमाची अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी किंवा डॉ. शर्मा यांच्याशी संपर्क साधण्यासाठी सर्वोदय हॉस्पिटल, सेक्टर-8, फरीदाबाद या पत्त्यावर किंवा 18003131414 या नंबरवर संपर्क करा. sarvodayahospital.com या संकेतस्थळावरही तुम्ही जाऊ शकता.