Sleep Disorders: रोज पहाटे 3-4 च्या सुमारास उठत असाल तर हे अनेक गंभीर समस्यांचे म्हणजेच स्लीप डिसऑर्डरचे लक्षण असू शकते, असं आरोग्यतज्ज्ञ सांगतात. कधीकधी रात्री जाग येणे सामान्य आहे. कदाचित आपल्याला पाणी प्यायचे असेल किंवा टॉयलेटला जाण्याची आवश्यकता असेल तर ठिक आहे. वाईट स्वप्न पडले किंवा चुकीच्या अवस्थेत झोपणे देखील झोपेत व्यत्यय आणू शकते, हे सामान्य आहे. पण, वारंवार असे होत असेल तर चिंतेची बाब आहे. याचविषयी आज आम्ही तुम्हाला सांगणार आहोत.
झोपेचे चक्र समजून घेणे?
झोप आपल्या शरीरासाठी किती महत्त्वाची आहे, हे आपल्या सर्वांनाच माहित आहे. पण तुम्हाला माहीत आहे का की, जेव्हा आपण झोपतो तेव्हा आपले शरीर विविध टप्प्यांमधून जाते. समजायला थोडं अवघड आहे. पण आम्ही सोप्या भाषेत सांगण्याचा प्रयत्न करत आहोत.
आरोग्य तज्ञांच्या मते, आपले शरीर एका रात्रीत झोपेच्या अनेक चक्रांमधून जाते. ही चक्रे सुमारे 90 मिनिटांची असतात. या दरम्यान आपली झोप हलकी ते गाढ होते आणि मग आपण आरईएम म्हणजेच रॅपिड आय मूव्हमेंट झोपेत जातो. आरईएम झोपेतच आपण स्वप्न पाहतो.
झोपेचे चक्र कसे असते?
हलकी झोप: जेव्हा आपण झोपतो तेव्हा सर्वप्रथम आपण हलक्या झोपेत जातो. या काळात आपण सहज जागे होऊ शकतो.
गाढ झोप: हलक्या झोपेनंतर आपण गाढ झोपेत जातो. ही झोप आपल्या शरीरासाठी सर्वात महत्वाची आहे कारण या दरम्यान आपले शरीर आणि मन रिलॅक्स असते.
आरईएम झोप: गाढ झोपेनंतर आपण आरईएम झोपेत जातो. या दरम्यान आपले डोळे वेगाने हलतात आणि आपण स्वप्न पाहतो. आरईएम झोप आपल्या स्मरणशक्ती आणि शिकण्याच्या क्षमतेसाठी खूप महत्वाची आहे.
पहाटे 3-४ वाजता जाग का येते?
वयानुसार आपल्या झोपेच्या सवयी मोठ्या प्रमाणात बदलतात. डॉक्टरांचा असा विश्वास आहे की, वयानुसार आपल्या झोपेचे चक्र बदलते. हे बदल केवळ वयामुळेच नव्हे तर औषधांचे सेवन, आरोग्याच्या समस्या आणि जीवनशैलीतील बदल यासारख्या इतर अनेक घटकांमुळे देखील होऊ शकतात. औषधे आपल्या झोपेवर अनेक प्रकारे परिणाम करू शकतात. काही औषधे झोपेस प्रवृत्त करण्यास मदत करतात, तर इतर काही औषधे झोपेत व्यत्यय आणू शकतात. तसेच, बरेच लोक वेदना, दम लागणे आणि पाचन समस्या यासारख्या आरोग्याच्या विविध समस्यांशी झगडतात, ज्यामुळे झोपेत व्यत्यय येऊ शकतो. या बदलांमुळे आपल्या झोपेची गुणवत्ता कमी होऊ शकते, आपण रात्री वारंवार उठतो आणि सकाळी उठण्यास त्रास होतो.
तणावाखाली राहू नका
सतत तणावाखाली राहिल्याने आपले शरीर विचित्र अवस्थेत राहते. जेव्हा आपल्याला तणाव जाणवतो, तेव्हा आपले शरीर एक प्रकारचा अलार्म वाजवते. या अलार्मला सहानुभूतीपूर्ण मज्जासंस्था म्हणतात. धोक्यापासून आपले रक्षण करण्यासाठी ही मज्जासंस्था सक्रिय होते. पण जेव्हा आपण सतत तणावाखाली असतो तेव्हा ही मज्जासंस्था आपल्याला मध्यरात्रीही उठवू शकते.
औषधांचे दुष्परिणाम
बराच काळ आजारांवर औषधे घेत असलेल्या लोकांना अनेकदा झोप न लागण्याच्या समस्येला सामोरे जावे लागते. बऱ्याच औषधे झोपेच्या नमुन्यांमध्ये व्यत्यय आणू शकतात.
औषधे झोपेत व्यत्यय आणतात
सर्दी आणि खोकल्याची औषधे: यामध्ये असलेले काही घटक झोपेवर परिणाम करू शकतात.
अँटी-डिप्रेसंट्स: ही औषधे मूड सुधारण्यासाठी असतात, परंतु कधीकधी झोपेत व्यत्यय आणतात.
बीटा-ब्लॉकर्स: ही औषधे उच्च रक्तदाबसाठी लिहून दिली जातात, परंतु ते झोपेवर देखील परिणाम करू शकतात.
कॉर्टिकोस्टेरॉईड्स: ही औषधे जळजळ कमी करण्यासाठी दिली जातात, परंतु त्यांचे सेवन झोपेत व्यत्यय आणू शकते.
लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ: ही औषधे शरीरातून अतिरिक्त पाणी काढून टाकण्यासाठी दिली जातात, परंतु ते झोपेवर देखील परिणाम करू शकतात.
झोपेत व्यत्यय आणणारे इतर कारणे
स्लीप एपनिया: झोपेदरम्यान श्वासोच्छवासात व्यत्यय
गॅस्ट्रिक समस्या : अ‍ॅसिडिटीसारख्या पचनाच्या समस्या
तुम्ही रात्री 3 ते 4 च्या दरम्यान वारंवार उठत असाल तर हे आपले यकृत योग्यरित्या कार्य न केल्याने देखील असू शकते. डॉक्टरांचा असा विश्वास आहे की, जेव्हा यकृत योग्यरित्या कार्य करत नाही तेव्हा रक्ताच्या प्रवाहात व्यत्यय येतो, ज्यामुळे बऱ्याच समस्या उद्भवू शकतात, त्यापैकी एक म्हणजे वारंवार झोपेचा खंडित होणे. आरोग्य तज्ञांचे म्हणणे आहे की, तणावाचा आपल्या यकृतावर सर्वात जास्त परिणाम होतो. जेव्हा झोप येत नाही तेव्हा आपण तणावग्रस्त, चिडचिडे आणि अस्वस्थ होतो.
(टीप- लेखातील सल्ले आणि सूचना सामान्य माहितीच्या उद्देशाने आहेत. कोणताही उपाय करताना तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या)
सौ. मनिषा-थोरात-पिसाळ गेल्या १२ वर्षांपासून पत्रकारिता क्षेत्रात कार्यरत आहेत. ‘‘न्यूज एक्सप्रसे मराठी’’ या पुणे जिल्ह्यातील आघाडीच्या न्यूज पोर्टलच्या कार्यकारी संपादक म्हणून जबाबदारी सांभाळत आहेत. सामाजिक, राजकीय, शैक्षणिक आणि औद्योगिक क्षेत्रातील विविध समाजपयोगी उपक्रमांमध्ये त्यांनी योगदान दिले आहे.
Comment List