परीक्षण- लखलखीत रंगशैली

>> अश्विनी कुलकर्णी

आपण आपले प्रतिबिंब आरशात नेहमीच पाहतो. काय बघतो, तर तेच ते तथाकथित आपले कान, नाक, डोळे इत्यादी. याच्या पलीकडे ही ‘अजून’ काही असतं? हा प्रश्नच थोडा वेगळा वाटतो, बुचकळ्यात टाकतो. तसं ‘अजून’ काय असतं बघण्यात?

हा प्रश्न असाच मनात घोळवत राहिला तर एखाद्या गाफील क्षणी… कधीतरी काहीतरी लुकलुकतं, गवसतं, दिसतं, शांत तळ्यातलं त्याचं प्रतिबिंब. काळाच्या पडद्याआड गेलेला ‘तो.’ सुप्रसिद्ध डच चित्रकार व्हिन्सेंट व्हॅन गॉग!

चेहऱयात ‘अजून’ काय असतं, या ‘अजून’ची उत्तरे आहेत त्याच्यापाशी. त्याने ती दिली आहेत. त्याच्या अभिव्यक्तीतून, त्याच्या शैलीतून, त्याच्या रंग-लेपणाच्या नाटकीय फटकाऱयातून. बाळासाहेबांना व्हिन्सेंट गॉग खूप आवडायचा. ते म्हणायचे, ‘जर मी व्यंगचित्रकारिता केली नसती, तर व्हिन्सेंट शैलीत भरदार फटकारे देत चित्रे रंगवली असती.’

याच कल्पनेतून महेंद्र पंडित यांनी व्हिन्सेंट गॉग आणि बाळासाहेब यांचा हा चित्रमेळ घातला. ‘व्हिन्सेंटच्या शैलीतून बाळासाहेब’ ही थीम घेऊन बाळासाहेबांचे विविध मूडस् त्यांनी कॅनव्हासवर चितारले. ऑइल पेण्टस्, ऑइल पेस्टल, पेन्सिल, नाईफ अशा विविध माध्यमांतून साकारलेला हा रंगमेळा. यातील काही चित्रे संकलित करून तयार झालेले हे चित्र-पुस्तक ‘REFLECTION’ (Artistic journey with Master).

व्हिन्सेंटला समस्त कलाकारांचा एक समुदाय स्थापन करायचा होता. पण त्याचे स्वप्न अपूर्ण राहिले. जुन्या वळणाच्या शिष्टमान्य चित्र पध्दती व्हिन्सेंटने झुगारून दिल्या. त्याला भावली तशीच त्याने चित्रे काढली. त्याला चित्रे विकायची नव्हती. कोळशाच्या खाणीत राहून त्याने चित्रे काढली. पैशाची सतत विवंचना, पोटात प्रचंड भूक आणि हातात कुंचला अशा अवस्थेत तो जगला आणि त्याच्या शैलीतच त्याने जगाचा निरोप घेतला.

व्हिन्सेंटच्या प्रभाववादी शैलीतले पाईप ओढणारे बाळासाहेब, भगव्या पोषाखातले बाळासाहेब, सूर्यफुलांच्या शेतातले आत्ममग्न बाळासाहेब खूपच हटके वाटतात. लहान लहान फटक्यांत, लखलखीत रंगशैलीत बाळासाहेबांची भावावस्था यथार्थपणे प्रतिबिंबित होते. पुस्तकातील तिसऱया पानावरील गद्यकाव्यात महेंद्र पंडित यांनी ‘अमूर्तते’ला नेमक्या शब्दात सादर केलेले आहे.

कधी त्याला काही बरळण्याची उबळ येते

तेव्हा रात्री तारका मंडपाखाली

तो चित्र थपथपवतो

गहन मौनाच्या ठणक्यात!

तो प्रत्येकातून ओघळत असतो

अभिव्यक्तीत भिन्नता जपत

त्याने मरून(च) दाखविलं

प्रति आव्हान देत प्रत्येकाला

तुम्ही जमलं तर, कुवतीनुसार

जगून दाखवा

तथाकथित पूर्ण विरामात!

महेंद्र पंडित व्यंगचित्रकार आहेत. पण प्रत्येक चित्रात त्यांच्यातला कार्टुनिस्ट तसूभरही डोकावला नाही हे विशेष!  रंग-रेषाशैलीही आकर्षक आहे. तिचा वेगवानपणा (विशेषत चित्राच्या पार्श्वभूमीवर) प्रखरपणे दिसतो. ‘बाळासाहेब ठाकरे’ या नावाभोवतीचा ‘झंझावात’ प्रकट होतो.

महेंद्र पंडित यांनी यापूर्वी बाळासाहेब यांच्यावर ‘व्यंगचित्र-चरित्र’ (Wow Thackeray) केलेले आहे. त्यानंतरची ही वेगळी कलात्मक उडी -REFLECTION. व्यापक कला विचारांची उंची दाखविणारी आहे. सदर पुस्तक व्हिन्सेंट गॉगच्या म्युझियमसाठीही खास मागवले आहे, त्यासाठी महेंद्र पंडित यांचे अभिनंदन.